آموزش کمک اولیه
هدف اصلی از این اقدامات عبارتنداز:
- پیشگیری و جلوگیری از پیشرفت ضایعات، صدمات و عوارض بعدی به مصدوم
- جلوگیری از مرگ (زنده نگه داشتن جان مصدوم)
- کاهش درد و رنج مصدوم
- جلوگیری از شدت یافتن عارضه یا دو برابر شدن مصدومیت
- جلوگیری از مرگ (زنده نگه داشتن جان مصدوم)
بررسی علایم و نشانه‌های عمومی
- وجود بدشکلی، زخم باز، لمس دردناک و تورم را بررسی کنید.
- لمس‌کردن پوست- پوست ممکن است سرد، خمیری، داغ یا عرق‌کرده باشد.
- مشاهده پوست- پوست را از نظر کبودی به‌ویژه در اطراف لب‌ها بررسی کنید.
- بررسی‌کردن تنفس- تنفس ممکن است سریع، آهسته، کم‌عمق یا با زحمت باشد.
- لمس‌کردن نبض- نبض ممکن است سریع، آهسته، ضعیف یا نامنظم باشد.
- تعیین هوشیاری- مصدوم ممکن است خواب‌آلود، گیج یا مضطرب باشد.
روش برخورد با حادثه
هنگام برخورد با حادثه‌ای ابتدا از ایمن‌بودن صحنه مطمئن شوید سپس نوع آسیب‌ها را بررسی کنید و تصمیم بگیرید چه کاری انجام دهید. برای آرامش‌دادن به مصدومان آرام باشید و اعتماد‌به‌نفس خود را حفظ کنید. اگر از امن‌بودن صحنه حادثه مطمئن هستید و بیش از یک مصدوم وجود دارد از افرادی که می‌توانند راه بروند، بخواهید تا در یک محل جمع شوند؛ مشخص کنید که کدام یک از افراد باقیمانده جدی‌تر صدمه دیده‌اند سپس اقدام لازم را انجام دهید. برای افراد با آسیب کمتر از حاضران در صحنه کمک بگیرید.آن‌چه باید انجام دهید.
١ – ایمن‌سازی صحنه
هنگام نزدیک‌شدن به صحنه حادثه آن را از نظر وجود نشانه‌ها و خطرات احتمالی بررسی کنید. در صورت ایمن‌بودن صحنه مصدومان را ارزیابی کنید. اگر امکان دارد، در صحنه تصادف خودروی خود را قبل از محل حادثه نگه داشته و چراغ‌های خطر را روشن کنید.
٢ – ارزیابی مصدوم
مشخص کنید که چند مصدوم وجود دارد. ابتدا مصدومی را ارزیابی کنید که شدیدترین آسیب را دیده است. به مصدومی که ساکت است، توجه کنید؛ چون ممکن است بیهوش شده و آسیب شدید دیده باشد. ارزیابی اولیه را انجام دهید. اگر مصدوم بیهوش است، برای انجام احیا آماده باشید.
٣ – تقاضای کمک
اگر مصدومی آسیب شدید دیده است، با اورژانس تماس بگیرید. تعداد مصدومان را به آنها بگویید. در صورت امکان از حاضران در صحنه بخواهید تا با اورژانس تماس بگیرند.
٤- کمک‌های اولیه
اگر مصدوم هوشیار است، ارزیابی را دقیق‌تر انجام دهید. صدمات تهدید‌کننده حیات مانند خونریزی شدید را پیش از صدمات خفیف‌تر مانند پیچ‌خوردگی مچ پا رسیدگی کنید. از حاضران در صحنه بخواهید به آسیب‌های خفیف‌تر رسیدگی کنند یا وسایل لازم را بیاورند.
٥ – بررسی مصدوم
تا رسیدن نیروهای امدادی علایم حیاتی مصدوم مانند هوشیاری، تنفس و نبض را پیوسته ارزیابی و ثبت کنید. اطلاعاتی را که ثبت کرده‌اید به نیروهای امدادی ارایه دهید.
معاینه از سر تا انگشتان پا
معاینه قفسه سینه و شکم
قفسه سینه را از لحاظ وجود هرگونه زخم یا حرکت غیرطبیعی بررسی کنید. از مصدوم بخواهید نفسی عمیق بکشد و ببینید آیا قفسه سینه در هر دو طرف به‌طور یکنواخت و متقارن منبسط می‌شود. اگر این‌طور نیست، نشان‌دهنده آسیب در قفسه سینه است.
وجود سرفه یا خس‌خس سینه ممکن است نشان‌دهنده آسم باشد. دنده‌ها را از نظر وجود تورم، بدشکلی یا حساسیت به لمس بررسی کنید. شکم را از نظر وجود زخم، کوفتگی و تورم بررسی کنید. هر گونه حساسیت به لمس یا سفتی در ماهیچه‌های شکم (نشانه‌های آسیب اعضای داخلی) را بررسی کنید. لباس مصدوم را از لحاظ وجود علایم بی‌اختیاری ادرار یا خونریزی از منافذ بدن و لگن را از نظر وجود هرگونه بدشکلی بررسی کنید.
بررسی درد در ناحیه پشت
اگر مصدوم از درد شدید ناحیه پشت یا اختلال در حرکت، بی‌حسی و سوزن‌سوزن‌شدن در اندام‌ها شکایت دارد، به آسیب ستون‌فقرات مشکوک شوید و او را حرکت ندهید.
بررسی بازو و دست
وجود هرگونه خونریزی، کوفتگی، تورم یا بدشکلی را بررسی کنید. از مصدوم بخواهید مفاصل مختلف دست خود را حرکت دهد.
به دنبال جای تزریق و وسایل هشدار پزشکی باشید. به رنگ ناخن انگشت او دقت کنید، اگر آبی بود، نشان‌دهنده اشکال در گردش خون یا آسیب ناشی از سرماست.
بررسی ساق پا
وجود هرگونه خونریزی، کبودی، تورم را بررسی کنید. از مصدوم بخواهید مفاصل مختلف پاهایش را حرکت دهد. به رنگ ناحیه روی پا و انگشتان دقت کنید، اگر آبی‌رنگ باشد، نشان‌دهنده اشکال در گردش خون یا آسیب ناشی از سرماست.
معاینه سر و گردن
دست‌ها را به آرامی روی سر مصدوم حرکت دهید. اگر مشکوک به آسیب گردن هستید، دقت داشته باشید تا سر را تکان ندهید. هر گونه نشانه‌ای از خون، تورم یا فرورفتگی در جمجمه که همگی نشانه‌های شکستگی جمجمه‌اند را جست‌وجو کنید. در کنار هر یک از گوش‌های مصدوم صحبت و پاسخ او را بررسی کنید. مراقب خروج هرگونه خون، مایع زرد رنگ از گوش و بینی باشید، این علایم شکستگی جمجمه هستند.
وجود هرگونه خونریزی، کبودی، تورم یا جسم خارجی در چشم را بررسی کنید. از مصدوم بپرسید آیا به خوبی می‌بیند. مردمک‌های چشم مصدوم را از نظر تقارن و پاسخ‌دهی به نور بررسی کنید، اگر نامتقارن باشند، نشان‌دهنده بالابودن فشار مغزی است. وجود هرگونه خونریزی، کبودی و تورم در اطراف دهان را بررسی کنید. با بو کردن بازدم مصدوم در نزدیک دهان، بوی غیرطبیعی آن را تشخیص دهید. یقه لباس را باز کنید و وجود سوراخ در راه هوایی که از عمل جراحی باقی مانده است یا گردنبند هشدار پزشکی را بررسی کنید. از مصدوم بپرسید، آیا دردی در ناحیه گردن دارد. استخوان‌های گردن را از نظر وجود بدشکلی معاینه کنید.
روش صحیح مواجهه با حوادث
– خونریزی شدید
اشتباه اصلی: به کارگیری سریع شریان بند
اصلی ترین و اولین کاری که در این شرایط باید انجام داد بند آوردن خونریزی است. به همین دلیل باید شاهرگی که نزدیک منطقه زخمی شده وجود دارد را گرفته و فشار دهید تا خونریزی را متوقف نمایید. سپس در صورتی که زخم عمیق است مقداری بانداژ فشرده یا دستمال استریل را در درون زخم قرار داده و با یک بانداژ محکم آن را ببندید. شریان بند تنها در شرایط اضطراری بسته می شود. این روش کمک های اولیه روی پوست و تا حد امکان نزدیک به محل زخم انجام می گیرد.
شریان بند باید هر یک ساعت یک بار به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه شل شود و در این زمان باید شاهرگ را فشار دهید تا مانع از خونریزی شوید. سپس باید بار دیگر شریان بند را محکم کند اما به یاد داشته باشید که دیگر بیش از نیم ساعت در حالت بسته قرار نداشته باشد.
۲– خونریزی بینی
اشتباه اصلی: بالا گرفتن سر و بینی
در حالتی که فرد دچار خونریزی بینی شده باید سعی کنید به آرامی سر فرد را به جلو خم کنید تا خون جریان داشته باشد و قسمت نرم بینی را با انگشت و نه برای بیش از ۱۰ دقیقه فشار دهید. فرد باید تمام خونی که وارد دهان او می شود به بیرون تف نماید تا از استتفراغ جلوگیری شود. هیچگاه با استفاده از دستمال کاغذی یا پنبه سوراخ های بینی را پر نکنید. این کار تنها زمانی باید انجام گیرد که خونریزی بیش از ۱۵ دقیقه طول بکشد که در این صورت باید هر چه سریع تر به پزشک مراجعه نمایید.
۳– کاهش شدید دمای بدن
اشتباه اصلی: استفاده از روغن یا وازلین برای گرم شدن سریع بدن
اول از همه فردی که دچار کاهش دمای بدن شده را باید در یک اتاق گرم قرار داده و قسمت های از بدن که بیشتر از جاهای دیگر احساس سرما می کنند را با پتو پوشاند. مطمئن شوید که لباس های او خشک هستند و با حوله ای گرم دور بدن او بپیچید.
نکته مهم این است که در چنین شرایطی با نوشیدنی های شیرین و غذاهای گرم سعی کتید دمای بدن او را بالا ببرید. به یاد داشته باشید که نباید از روش های فوق برای کسانی که الکل زیادی مصرف کرده اند استفاده نکنید. نوشیدن الکل باعث می شود که رگ ها گشاد شده و این موضوع باعث از دست رفتن گرمای بدن می شود.
۴– از کار افتادن قلب
اشتباه اصلی: به کار بردن روشی یکسان برای گروه های سنی مختلف
روش ماساژ غیرمستقیم با دست یک تکنیک خاص در کمک های اولیه است که برای بزرگسالان کاربرد دارد. در این روش معمولاً کف دست راست روی سینه فرد قرار گرفته و انگشت شست به سمت چانه یا پاهای فرد نشانه می رود و سپس با فشار دادن متناوب قسمت مرکزی کف دست، قلب فرد را ماساژ می دهیم.
در مورد نوجوانان این کار باید با فشار تمام کف دست انجام گیرد. در صورتی که می خواهید قلب یک کودک یا نوزاد را ماساژ دهید باید این کار را تنها با دو انگشت انجام دهید. ماساژ غیرمستقیم قلبی را باید تنها هنگامی که فرد روی یک سطح سفت و صاف قرار گرفته انجام دهید.
۵– سوختگی
اشتباه اصلی: درآوردن لباس ها و سوراخ کردن تاول ها
برای کمک به شخصی که دچار سوختگی شده و به منظور انجام درست تکنیک های کمک های اولیه باید شخصی که بدن او آتش گرفته را روی زمین خوابانده و با لباس های خود آتش را خاموش کنید و در ادامه با مراکز درمانی تماس بگیرید. اگر سوختگی بسیار سطحی است و صدمه ای به بافت های داخلی نرسیده بهترین کار این است که محل سوختگی را به مدت طولانی زیر آب سرد قرار دهید.
سپس می توانید باند استریل روی محل سوختگی قرار داده و بدنبال آن از یک تکه یخ یا هر چیز سرد دیگری روی حوله استفاده کنید. در صورتی که سوختگی خیلی شدید باشد بهتر است به شخص مقداری نمک یا آب معدنی بدهید.
۶– بسته شدن راه تنفس
اشتباه اصلی: استفاده از روش اضطراری هایملیش برای شخصی که هوشیاری خود را از دست داده است
اگر فرد به دلیل بسته شدن راه تنفسی بیهوش شد بهترین روش کمک های اولیه این است که او را به پشت بخوابانید و روی ران های او بنشینید. سپس دست های خود را زیر کمان دنده ها قرار داده و فشار دهید. سپس شخص را به پهلو خوابانده و با استفاده از انگشت هایتان که یک تکه پارچه دور ان ها پیچانده اید، شیء خارجی که راه تنفسی او را گرفته از دهانش خارج کنید.
اگر کودکی دجار خفگی شده او را رو به پایین روی ساعد دست چپ (در صورتی که چپ دست هستید او را روی ساعد دست راست خود قرار دهید) گذاشته و کاری کنید که سرشان رو به پایین باشد. سپس سه ضربه به پشت او وارد کنید. در ادامه پاهای او را گرفته و آویزانش کنید. اگر از روش کمک های اولیه هایملیش برای زنان باردار استفاده می کنید باید دست خود را کمی بالاتر از قفسه سینه قرار دهید تا به نوزاد آسیبی نرسد.
۷– دررفتگی
اشتباه اصلی: تلاش برای جا انداختن عضو دررفته
پیدا کردن عضو دررفته تنها با عکس اشعه ایکس امکانپذیر خواهد بود. به همین دلیل در هنگام مواجهه با دررفتگی بهترین کمک های اولیه این است که سعی کنیم به فرد کمک کنیم اندام دچار دررفتگی شده را تکان ندهد. سعی نکنید اندام مذکور را خم کنید یا از حالت خم شده به حالت صاف بازگردانید. می توانید از هر وسیله نازک و صافی برای بستن عضو دررفته و ثابت کردن آن به کمک نزدیک ترین مفصل استفاده کنید تا از حرکت کردن آن ها جلوگیری شود.
در صورتی که هیچ وسیله ای برای ثابت نگه داشتن دست یا پای شکسته یا دررفته ندارید بهتر است دست را به گردن یا پهلوی فرد ببندید و در مورد پا نیز بهترین راه ثابت کردن آن به کمک پای دیگر است. نکته مهم این است که هنگام بستن عضو آسیب دیده نباید بانداژ را خیلی محکم کنید زیرا جریان خون باید در حالت نرمال باقی بماند.
۸– مسموم شدن
اشتباه اصلی: ندادن آب به بیمار
برای پاک شدن معده فردی که مسموم شده بهترین تکنیک کمک های اولیه این است که مقدار زیادی آب به او بدهید. بعد از این که مقداری آب نوشید باید سعی کنید او را وادار به استفراغ کردن کنید تا بدین ترتیب مواد مسموم همراه با آب از معده فرد خارج شوند. برای وادار کردن فرد با بالا آوردن بهتر است دو انگشت خود را روی پایه ی زبان او فشار دهید. این رویه را آن قدر تکرار کنید که دیگر آبی که از معده فرد خارج می شود خالی از هر گونه موادی بوده و کاملاً تمیز باشد. در صورتی که فرد هوشیار نیست و بیهوش شده نباید از روش شستشوی معده استفاده کرد.
۹– گزش مار
اشتباه اصلی: مکیدن زخم
بهترین تکنیک کمک های اولیه برای فردی که مار او را گزیده این است که او را روی زمین دراز کنید تا سرعت پخش شدن سم در بدن کاهش یابد، عضوی که گزیده شده را ثابت و بی حرکت نمایید: اگر پا گزیده شده آن را به پای دیگر ببندید و اگر دست گزیده شده ان را به بدن بچسبانید. اگر فرد بیهوش شده روش احیای قلب را روی او انجام دهید. استفاده از شریان بند در این حالت بیفایده خواهد بود زیرا هیچ کمکی به پخش شدن زهر نمی کند و حتی ممکن است باعث از بین رفتن نسوج شودئ
۱۰– درد در ناحیه پایین شکم
اشتباه اصلی: خوردن مُسکن و ضد اسپاسم
معمولاً به ما توصیه می شود که در صورت احساس درد در قسمت پایین شکم از داروهای مُسکن استفاده کنیم. اما پزشکان معمولاَ این موضوع را توصیه نمی کنند زیرا مصرف داروی مُسکن باعث می شود که درد از بین رفته و ما مشکل اصلی را نادیده بگیریم که ممکن است یک بیماری خطرناک باشد؛ بیماری مانند آپاندیس حاد، انسداد روده یا زخم روده شدید. بهتر است در صورت درد شدید در زیر شکم خیلی سریع به پزشک مراجعه کنید.
نکته مهم در کمک های اولیه این است که قبل از هر کاری سعی کنید ار نفس کشیدن فرد مطمئن شوید. او را روی زمین بخوابانید و سرش را بالا نگه داشته و نبض او را چک کنید. با استفاده از یک چراغ قوه می توانید زنده بودن فرد را مشخص کنید. وقتی که نور به چشم تابانده شود مردمک چشم کوچک می شود و عکس این موضوع در تاریکی رخ می دهد. اگر هیچ شواهدی دال بر زنده بودن فرد پیدا نکردید خیلی سریع روش های ماساژ قلبی و تنفس مصنوعی را اجرا کنید.
روش برخورد در آتش‌سوزی
دستگاه اعلام حریق، خطر آتش‌سوزی یا دود را به شما هشدار می‌دهد هرچه زودتر ساختمان را تخلیه کنید. سرعت عمل در آتش‌سوزی‌ها بسیار مهم است، زیرا آتش‌سوزی و دود خیلی فوری گسترش پیدا می‌کند. با آتش‌نشانی و اورژانس تماس بگیرید و به کسانی که ممکن است در معرض خطر باشند، اخطار دهید.
١ – اعلام خطر:
در ساختمان‌های عمومی، نزدیک‌ترین زنگ‌خطر را فعال کنید و سایر افرادی را که در خطر هستند، آگاه کنید. با آتش‌نشانی و اورژانس تماس بگیرید.
٢ – ارزیابی خطر:
اگر در مراحل اولیه متوجه وجود آتش شدید، تلاش کنید با پتو و یا خاموش‌کننده، آتش را خاموش کنید. اگر در مدت ٣٠ ثانیه موفق نشدید ساختمان را ترک کنید. اگر آتش‌سوزی ادامه دارد، خودتان دیگر برای خاموش‌کردن آن تلاش نکنید.
٣- رفتن به محل امن:
اگر در ساختمان بزرگی هستید، راه‌های خروج مشخص‌شده را دنبال کنید. به دیگران به‌ویژه افراد آسیب‌پذیر مانند کودکان و سالمندان کمک کنید. تمام درها را پشت سر خود ببندید. به سرعت اما با آرامش راه بروید و ندوید. به اتاقی که پر از دود است وارد نشوید. اگر مجبورید از مکانی دودآلود عبور کنید، تلاش کنید تا نزدیک سطح زمین، جایی که هوا تمیزتر است، حرکت کنید.
اگر لباس مصدوم آتش گرفته است
از دویدن مصدوم به اطراف پیشگیری کنید. او را روی زمین بیندازید، سپس با پارچه‌ای ضخیم مانند پتوی پشمی یا کتانی او را بپوشانید. تا زمانی که آتش خاموش شود، مصدوم را به آرامی روی زمین بغلتانید. از وسایل پلاستیکی برای خاموش‌کردن آتش استفاده نکنید.
مهم
اگر در آتش گیر کردید، داخل اتاقی با پنجره بروید و در را ببندید. پنجره را باز و تقاضای کمک کنید. در طبقات پایین، ابتدا پاها را از پنجره خارج و پیش از پریدن به کمک دست‌ها خود را آویزان کنید.
هشدار
در هیچ شرایطی از آسانسور استفاده نکنید. پیش از باز کردن هر دری، با لمس در و دستگیره آن با پشت دست، داغ بودنش را بررسی کنید. گرما نشان‌دهنده وجود آتش در پشتآن است، پس راه فرار دیگری انتخاب کنید