حوادث می‌تواند بر اثر استفاده نادرست از گاز شهری یا مایع ایجاد شوند و تا حوادثی از قبیل آتش سوزی، گاز گرفتگی، برق گرفتگی، اتصالی سیم‌های برق در اثر برق‌کشی‌های نامناسب و غیر اصولی و … اتفاق بیفتند و همه می‌دانیم که روی دادن هر کدام از این اتفاقات در صورتی که پیش‌بینی‌های لازم را برای آنها در نظر نگیریم می‌توانند پیامدهای بسیار جبران‌ناپذیری را به همراه بیاورند.
ایمنی ساختمان در کنار کاربری که دارد به لحاظ مکانی که در آن احداث می شود هم حائز اهمیت است برای مثال ساختمانی که برای مدرسه یا مهدکودک احداث میشود باید نکات ایمنی بیشتری را رعایت کند یا ساختمانی که در نزدیکی گسل‌های لرزه‌خیز قرار گرفته باید عملیات مقاوم‌سازی بسیاری را انجام دهد. بنابراین بحث ایمنی ساختمان یک بحث پیچیده‌ای است که علاوه بر توجه به افزایش تقاضای ایمنی از سوی مشتریان و برخی قوانین و مقررات، در دسترس بودن امکانات فنی و زیر ساختی آنها نیز باید در نظر گرفته شود.
علاوه بر مقاوم‌سازی و ایمنی ساختمان به طور خاص، تعویض تجهیزات داخل ساختمان هم نکته دیگری است که باید مورد توجه قرار بگیرد برای مثال استفاده از تجهیزات و شیرآلات قدیمی در ایمنی ساختمان بسیار موثر بوده و تعویض تجهیزات در این ساختمان‌ها به بالا بردن ایمنی در آنها کمک قابل توجهی می‌کند. برای مثال در کنار اجزای سازه‌ای ساختمان مانند تیرها و ستون و دیوار، دیگر تجهیزات هم مانند پنجره‌ها و درها می‌توانند در صورت نداشتن ایمنی لازم بر سر ساکنان آنها یا افراد خارج از ساختمان آوار شوند و شرایط را وخیم‌تر کنند بنابراین ایمنی ساختمان تنها به پی بنا محدود نمی‌شود و باید نگاهی هم به تجهیزات داخلی انداخت. در این مقاله به نکاتی خواهیم پرداخت که به ایمنی محل سکونت شما کمک کرده و در شرایط خاص به مدیریت بهتر بحران می‌آیند.
برای بالا بردن ایمنی ساختمان چه کارهایی را می‌توان انجام داد؟
امروزه در مقایسه با گذشته و با توجه به حوادثی که در پیرامون‌مان اتفاق می‌افتد همچون حادثه آتش سوزی پلاسکو، تخریب‌های زیادی که به دنبال سیل و زلزله و حوادث طبیعی و غیر طبیعی دیگری که اتفاق می‌افتد، مالکان و کارشناسان هر چه بیشتر به رعایت نکات ایمنی ساختمان به خصوص برجهای بلند مرتبه توجه می‌کنند.
آنچه باید در زمینه ایمنی ساختمان مورد بررسی قرار بگیرد در کنار بررسی ساختمان‌هایی که به لحاظ قدمت سن بالایی دارند و رفت و آمد زیادی در آنها انجام میشود، برخورد جدی با آن دسته از مالکان سازه‌هایی است که در دسته بندی ساختمان‌های پرخطر قرار دارند که یکی از راه‌حل‌هایی که تا کنون در دستور کار مسئولین قرار گرفته پلمپ کردن این ساختمان‌ها است.
در کنار این مسائل بهتر است بدانیم مساله ایمنی ساختمان آنچنان که تصور میشود هم مساله هزینه‌برداری نیست و تنها با یک سرمایه‌گذاری اندک می‌توان دارایی خود را بیمه کرده و از اتفاقات ناگوار بعدی جلوگیری کرد. در ادامه به چند نکته ایمنی که در ساختمان‌ها لازم الاجرا هستند می‌پردازیم.
- ایمنی ساختمان در مقابل پدیده زلزله
با توجه به زلزله‌های اخیری که در کشور اتفاق افتاده و تلفات مالی و جانی که به دنبال داشته، به خصوص در مناطق روستایی و بافت‌های فرسوده، توجه به مساله ایمنی ساختمان از طریق نوسازی و بازسازی ملک پررنگ‌تر شده است. در واقع سازه‌های سنتی توانایی تحمل بار زلزله‌های شدید را ندارند و برای ایمنی آنها باید بافت‌هایی از مناطق مسکونی با استفاده از مصالح جدید و استاندارد ترمیم و بازسازی شوند یا به طور کلی تخریب شده و از نو ساخته شوند. سازه‌های سبکی همچون سقف کاذب این روزها در ایمنی ساختمان زیاد به چشم می‌خورند زیرا این سازه‌ها سبک بوده و از آسیب‌های بعدی جلوگیری می‌کنند.
البته ساده فکر کردن در مورد سقف کاذب نیز گاهی اوقات دردسرساز میشود. اجرای درست سقف کاذب بسیار پر اهمیت است. اگر سقف کاذب به درستی اجرا نشده باشد در هنگام زلزله یا بلایای طبیعی خود مشکل‌ساز میشود. پس بهتر است برای اجرای سقف کاذب نزد افراد مجرب بروید.
در کنار سازه‌های سبکی همچون سقف کاذب طراحی اتاق امن هم یکی دیگر از تمهیداتی است که در ایمنی ساختمان اندیشیده میشود. البته اجرای درست سقف کاذب نیز مهم است. این اتاق در خانه‌هایی طراحی میشود که بسیار قدیمی بوده و در صورت بروز زلزله به طور کامل آوار میشود در این اتاق که عمدتا در یکی از اتاق‌های اصلی خانه وجود دارد که ساکنان با قرار گرفتن در آن بتوانند جان خود را نجات دهند و اغلب اتاقی انتخاب میشود که رفت و آمد بیشتری هم در آن صورت می‌گیرد و به این منظور با تعویض تجهیزات یک قاب فلزی در این اتاق تعبیه شده که از ریختن آوار بر سر ساکنان جلوگیری می‌کند و در واقع بر روی این سازه فرو می‌ریزد و تا ۳ طبقه هم قابل گسترش هستند به این صورت که قاب هر طبقه بر روی قاب طبقه زیرین خود قرار می‌گیرد.
- تعبیه خروج اضطراری
در ساختمان‌ها به خصوص برجهای بلند مرتبه فضایی برای خروج اضطراری باید در نظر گرفته شود زیرا در شرایط بحران امکان استفاده از آسانسور وجود ندارد و ماندن در داخل کابین آسانسور به مراتب خطرناک‌تر از ماندن در ساختمان است. در واقع استفاده از راه پله‌های اظطراری گزینه ای است که به ساکنان کمک می‌کند تا هر چه سریعتر جانشان را نجات دهند به همین منظور هم تابلوهای نصب شده باید به راحتی در معرض دید ساکنان قرار گرفته و آنها را به خارج از ساختمان هدایت کند.
- سیستم اطلاع رسانی حوادث
در این سیستم به ساکنان کمک می‌کنند تا هر گونه اتفاق ناگوار را شناسایی کرده و به اطلاع آنها برسانند. برای مثال زیاد شدن دود در خانه هشدارها را به صدا در می‌آورد و کمک می‌کند تا آتش سوزی در مراحل اولیه مهار شود در کنار این سیستم‌ها یک سیستم آبپاش اتوماتیک هم وجود دارد که در صورت بالا رفتن میزان دود فعال میشود. در سازه‌های جدید با تعویض تجهیزات دیگری همچون درها و پنجره‌ها و ضد سرقت کردن آنها هم در صورت بروز هر گونه سرقت این هشدارها به صدا درآمده و از اتفاقات بعدی جلوگیری می‌کند از سیستم درب‌های هوشمند هم در طراحی درب‌های ورودی لابی ساختمان‌های بزرگ استفاده میشود. زنگ‌های هشدار باید هر ۱۰ سال یک بار تعویض یا تعمیر شوند.
- عایق‌بندی دیوار و کف و گچ کاری
یکی دیگر از عواملی که منجر به بروز حوادث در ساختمان‌ها میشود رعایت نکردن ایمنی ساختمان در ارتباط با استفاده از نوع وسایل گرمایشی است. این اتفاق به خصوص در فصول سرد سال رخ می‌دهد که استفاد از وسایل گرمایشی در خانه‌ها افزایش می‌یابد. خفگی ناشی از انتشار گازهای سمی در ساختمان‌های قدیمی یکی از دلایل بروز تلفات جانی یا تلفات مالی در این ساختمان ها است.
به همین منظور می‌توان با بازسازی بخشی از ساختمان همچون کف و دیوارها، اصلاح شیوه‌های گچ‌کاری ساختمان و استفاده از عایق‌های حرارتی و به دنبال آن تعویض سیستم‌های گرمایشی از بروز این حوادث جلوگیری کرد برای مثال علاوه بر عایق‌بندی دیوار و کف هم می‌توان از پینجره‌های دوجداره ای که از اتلاف انرژی جلوگیری می‌کنند هم استفاده کرد و آنها را جایگزین پنجره‌های قدیمی کرد.
شاید در نگاه اول موضوع عایق‌بندی دیوار و کف و گچ کاری ساده به نظر برسد. اما با بررسی دقیق و همه جانبه خواهید دید که عایق‌بندی دیوار و کف و گچ‌کاری موضوعی مهم است.
- تعویض تجهیزات
علاوه بر فعالیت‌هایی همچون ترمیم گچ‌کاری استفاده از تجهیزات برقی در ساختمان‌ها نیازمند پیروی از راهنماهای تولید کننده در آنها است برای مثال لوازم برقی موجود در خانه همچون بخاری‌های برقی، ماشین لباسشویی یا ماشین ظرفشویی را باید به درستی مورد استفاده قرار داد و در صورت لزوم تعمیر یا تعویض کرد این تعویض تجهیزات به خصوص در تجهیزات برقی به ایمنی ساختمان به خصوص ساختمان‌هایی که در آنها کودکان رفت و آمد بیشتری دارند همچون مهدهای کودک، مدارس و … کمک زیادی می‌کند.
- لزوم ایمنی قسمت‌های بیرونی ساختمان
در هنگام ساخت سازه‌های امروزی ارتفاع لبه‌های بیرونی باید به گونه ای صورت بگیرد که از هرگونه اتفاقات بعدی جلوگیری کند برای مثال لبه‌های بیرونی ساختمان‌ها، پنجره‌ها و پشت بام‌ها باید به صورتی طراحی شوند که در هنگام قرار گرفتن ساکنان به خصوص سالمندان و کودکان امنیت لازم را داشته و در صورت غفلت به پایین پرتاب نشوند. این لبه‌ها باید تا حد امکان بلند بوده و پهن باشند.
در چه قسمت‌هایی از خانه باید نکات ایمنی بیشتری رعایت شود؟
رعایت صد در صد ایمنی در هیچ خانه‌ای مسیر نیست اما می‌توانیم با رعایت چند نکته از بروز حوادث پیشگیری کنیم. برای مثال در یک خانه قسمت‌های همچون آشپزخانه، پریزهای برق و … باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرند تا از بروز حوادث بعدی به خصوص برای کودکان و سالمندان که در استفاده از آنها توان کمتری دارند جلوگیری شود.
- آشپزخانه
آشپرخانه قلب خانه شما است و در صورت آسیب دیدن قلب خانه این آسیب به سرعت به اعضای دیگر سرایت می‌کند یکی از حوادثی که در آشپزخانه ها اتفاق می افتد آتش سوزی ناشی از پخت غذا یا استفاده از وسایل برقی است. به همین منظور هم نصب دتکتور دود در هر خانه ای به خصوص در آشپزخانه الزامی است و در صورتی که قصد خرید خانه دارید به این نکته حتما باید توجه کنید. این روزها نصب کپسول آتشنشانی هم در ساختمان ها الزامی شده و حکم بیمه ماشین را دارند.
- کنتورهای گاز، آب و برق
همه ما باید نحوه استفاده از این کنتورها را بیاموزیم و یا اگر در برج ساکن هستیم رایزرها را شناسایی کرده و شیرهایی را که مربوط به واحد ما است را با چسباندن برچسبی مشخص کنیم. نحوه بسته شدن و باز کردن آنها کمک می‌کند تا در لحظات حساس بتوانید به درستی تصمیم‌گیری کنید. همچنین در بسیاری از حمام‌ها کلیدهای کنتور مجزایی در نظر گرفته می شود که در کنار کنتور فیوزهای مینیاتوری گذاشته شده تا اگر اتصالی داخل حمام اتفاق افتاد، برق حمام قطع شود.
- پنجره‌ها و درب‌ها
برای ایمنی بیشتر در مقابل سرقت و آتش سوزی بهتر است از درب‌های ضد سرقت و ضد حریق استفاده شود. رعایت این نکته کمک می‌کند تا در صورت بروز هر گونه آتش سوزی قسمت‌های مهمی که برای رفت و آمد و نجات افراد از آنها استفاده میشود بدون آسیب باقی بمانند و ناجی جان تعداد زیادی باشند یا از هر گونه سرقت جلوگیری کنند. همچنین پنجره‌ها باید ارتفاع مناسبی از زمین داشته باشند تا کودکان نتوانند به راحتی به آنها دسترسی پیدا کنند. همچنین استفاده از شیشه های چند لایه نشکن راه را برای سارقان سخت‌تر می‌کند. با تعویض تجهیزات از این دست به استانداردهای ایمنی ساختمان نزدیک‌تر می‌شویم.
- چارچوب‌ها
در وقوع حوادثی همچون زلزله مهمترین جای امن چارچوب‌ها هستند پس اگر خانه شما قدیمی است باید زودتر به فکر ترمیم این مناطق مهم از خانه‌تان باشید. چارچوب های چوبی ضعیف‌تر از انواع فلزی آنها هستند و در صورت بروز آتش‌سوزی‌هایی که به دنبال زلزله و از طریق ترکیدن لوله گاز اتفاق می‌افتند دچار حریق می‌شوند.
جمع بندی
- ایمنی ساختمان یک بحث بسیار جدی در صنعت ساختمان سازی و به دنبال آن بازسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده است چرا که ایمنی ساختمان در کنار کاربری که دارد به لحاظ ایمنی جان و دارایی افرادی که در آن هستند نیز حائز اهمیت است.
- در یک طرف بحث ایمنی ساختمان تقاضای کاربران برای ایمنی بیشتر ساختمان وجود دارد و در طرف دیگر این بحث قوانین و مقرراتی هستند که در چند سال اخیر در ساخت و سازها لازم الاجرا شده‌اند.
- ایمنی ساختمان تنها به مقاوم‌سازی سازه‌های اصلی ساختمان‌ها همانند تیرها و ستون‌ها منتهی نمی‌شود بلکه تعویض تجهیزات داخلی یک ساختمان همانند درها و پنجره‌ها یا تعویض سیستم گرمایش و سرمایش هم کمک قابل توجهی به فراهم کردن ایمنی ساختمان می‌کند.
- در کنار پدیده‌های طبیعی همچون سیل، زلزله، طوفان و … پدیده‌های غیرطبیعی دیگری همچون تجهیزات قدیمی، نبود سیستم اطلاع‌رسانی در بحران‌ها، عایق نبودن دیوارها و کف و گچ کاری و بسیاری از عوامل دیگر نیز منجر به اتفاقاتی می‌شوند که هزینه مالی و جانی بسیاری به همراه دارند.
- شاید در نگاه اول موضوع عایق‌بندی دیوار و کف و گچ‌کاری و سقف کاذب ساده به نظر برسد. اما با بررسی دقیق و همه جانبه خواهید دید که عایق‌بندی دیوار و کف و گچ کاری موضوعی مهم است.
- رعایت ایمنی به صورت صددرصدی در یک خانه میسر نیست اما می‌توان در قسمت‌های مهمی از خانه که احتمال بروز بحران در آنها بیشتر است از این اتفاقات پیشگیری کرد. این قسمت‌ها عبارتند از: آشپزخانه، کنتورهای گاز، آب و برق، پنجره‌ها و درب‌ها، چارچوب‌ه
